Το γκρίτ

ΤΟ ΓΚΡΙΤ

Πρίν απο αρκετές δεκαετίες δεν εννοείτο εκτροφέας καναρινιών να μην χορηγεί στα πουλιά του γκρίτ.
Στη συνέχεια άρχισαν κάποιες διαφωνίες σχετικά με την χορήγησή του με συνέπεια να έχει καταναλωθεί περί αυτού αρκετός χρόνος και μελάνι. Τα τελευταία χρόνια, καθώς άρχισε να αναπτύσσεται η ιατρική έρευνα και το ενδιαφέρον του ιατρικού κόσμου για τα καναρίνια και τα μικρά ωδικά γενικά, άρχισε να ξεκαθαρίζει δειλά δειλά το τοπίο.
Το γκρίτ υπάρχει σχεδόν σε όλα τα καταστήματα ωδικών πτηνών είτε αυτούσιο είτε με διάφορες προσμίξεις, υπάρχει επίσης και σε πρόσμιξη με άμμο για την τοποθέτηση στο πάτωμα με την ονομασία άμμος υγειηνής.
Με αρκετές τεκμηριωμένες μελέτες και παρατηρήσεις πλέον έχει αποδειχθεί ότι τα πτηνά σε αιχμαλωσία, τα οποία ξεφλουδίζουν τους σπόρους που καταναλώνουν, δεν έχουν την ανάγκη του κλασσικού γκρίτ, αν όχι τελείως τουλάχιστον χρειάζονται ελάχιστο, σε αυτά τα πουλιά βεβαίως ανήκουν τα καναρίνια. Την ανάγκη αυτή του γκρίτ την έχουν και μάλιστα αυξημένη, όλα τα πτηνά που καταναλώνουν πολύ σκληρούς σπόρους και μάλιστα ολόκληρους χωρίς να τους ξεφλουδίζουν (κοτόπουλα, περιστέρια κ.λ.π.).
Ας δούμε όμως και μερικά στοιχεία που είναι ικανά να οδηγήσουν τον αναγνώστη στα παραπάνω συμπεράσματα.
Η διαδικασία της πέψης αρχίζει απο το ράμφος και κατά την στιγμή που το πτηνό αρχίζει να τρώει. Το ράμφος με την βοήθεια της γλώσσας προετοιμάζει την τροφή με το ξεφλούδισμα, και το σπάσιμο της. Μέσα στην στοματική κοιλότητα τότε, το σάλιο την υγραίνει, την προσθέτει κάποια λιπαντικά και οι διάφοροι για τον σκοπό αυτό αδένες προσθέτουν σε αυτήν ένζυμα.
Μετά απο αυτήν την πρώτη και στοιχειώδη επεξεργασία η τροφή μέσω του οισοφάγου, πηγαίνει στον πρόλοβο (γούσα) όπου και αποθηκεύεται για λίγο και εκτός του ότι εκεί αυτή υγραίνεται περαιτέρω με το νερό που καταναλώνει το πουλί, επιπλέον επεξεργάζεται με την επίδραση ενζύμων, όπου αυτά τα ένζυμα προέρχονται απο τους σιελογόνους αδένες (σάλιο) και απο την κατανάλωση τροφών φυτικής προέλευσης (πρασινάδες). Μετά απο αυτή την σύντομη στάση, η τροφή προχωρά και εισέρχεται στο στομάχι.
Το στομάχι των πτηνών, σε ότι αφορά την κατασκευή και τον τρόπο λειτουργείας του, είναι διαφορετικό απο αυτό των θηλαστικών. Τα πτηνά, λόγω του τρόπου ζωής των όπου αυτός είναι να πετάνε, χρειάζονται περισσότερη ενέργεια γι'αυτό και έχουν ταχύτερο μεταβολισμό. Για να εκπληρώσει ο οργανισμός τους αυτές τις αυξημένες ανάγκες χρειάζεται αυτά να καταναλώνουν αρκετή τροφή σε σχέση με το βάρος τους, που πολλές φορές αγγίζει το 10%. Όταν βρίσκονται ελεύθερα στη φύση οι τροφές που καταναλώνουν είναι ποικίλες και άλλες είναι εύπεπτες, άλλες λιγότερο και άλλες δύσπεπτες.
Για τον λόγο αυτόν, της ταχείας επεξεργασίας των τροφών, το στομάχι των πτηνών αποτελείται απο δύο τμήματα, τον αδενώδη στόμαχο (proventriculus) και τον μυώδη στόμαχο (ventriculus ή gizzard). Οι τροφές εισέρχονται πρώτα στον αδενώδη στόμαχο όπου εκεί υφίστανται μια αρκετά μεγάλη χημική επεξεργασία απο τα πεπτικά ένζυμα όπου διασπούν τις πρωτείνες, το υδροχλωρικό οξύ και τα διάφορα γαστρικά υγρά που εκκρίνονται. Κατόπιν προχωρούν στον μυώδη στόμαχο όπου εκεί συνθλίβονται και αλέθονται και παίρνουν την μορφή παχύρευστου υγρού (χυλού). Σε αυτό το σημείο, του μυώδους στομάχου, παραμένουν περισσότερο μόνον οι δύσπεπτες και σκληρές τροφές οι οποίες χρειάζονται περεταίρω επεξεργασία (άλεσμα), οι υπόλοιπες απλώς περνούν, καθώς η ροή τους είναι πολύ εύκολη, και συνεχίζουν τον δρόμο πρός το έντερο.
Αυτό ακριβώς το σημείο του μυώδους στομάχου πρέπει να εξεταστεί εκτενέστερα για να καλυφθούν και να δικαιολογηθούν ορισμένες αποφάσεις μας περί της χορήγησης ή μη του γκρίτ στα καναρίνια.
Ο μυώδης στόμαχος είναι η κλασσική διαφορά που έχουν τα πτηνά στο πεπτικό τους σύστημα. Αυτός είναι ένα βολβώδες όγανο με ισχυρούς μύες το οποίο ευρίσκεται στην άνω αριστερή μεριά της κοιλιακής χώρας και είναι χωρισμένος σε δύο, θα μπορούσαμε να πούμε, διαμερίσματα τα οποία είναι πονομοιότυπα. Στο εσωτερικό τους τα τμήματα αυτά έχουν τοιχώματα που είναι καλυμένα με μια κερατοειδή σκληρή ενίσχυση η οποία δεν είναι λεία αλλά έχει κυμματοειδή μορφή. Η κερατοειδής αυτή ουσία εκκρίνεται απο το επιθήλιο (ας πούμε απο τα τοιχώματα) του μυώδους στομάχου, αρχικά σε μορφή παχύρευστου υγρού και στην συνέχεια σκληραίνει και παίρνει την κεράτινη μορφή της.
Κλασσικό παράδειγμα είναι τα γνωστά σε όλους μας στομάχια των κοτόπουλων τα οποία είναι και νόστιμος μεζές. Εάν κάποιος έχει καθαρίσει τα στομάχια αυτά θα έχει παρατηρήσει ότι πρέπει να αφαιρεθεί αυτή η σκληρή και παχειά μεμβράνη-ενίσχυση.
Σε κάθε ένα λοιπόν απο αυτά τα τμήματα, οι είδικές αυτές επιφάνειες βρίσκονται η μια απέναντι στην άλλη και με την βοήθεια των πολύ ισχυρών μυών που τις υποστηρίζουν (ανήκουν στους πιό ισχυρούς μύες που υπάρχουν στη φύση) ανοίγουν και κλείνουν και συνθλίβουν οτιδήποτε καταναλώνει το πουλί, εκτελώντας επιπροσθέτως και ήπιες κυκλικές κινήσεις, ουτως ώστε εκτός απο την σύνθλιψη να μπορεί να επιτευχθεί και τριβή. Με αυτή την λειτουργεία και τον εξοπλισμό του, ο μυώδης στόμαχος καταφέρνει, μέσα σε σχετικά γρήγορο χρονικά διάστημα και με την βοήθεια των ισχυρών γαστρικών υγρών, να μετατρέψει την τροφή σε έναν έτοιμο και εύκολα απορροφήσιμο απο τα έντερα θρεπτικό λεπτό χυλό.
Στη φάση αυτή της πέψης και όταν τα πτηνά, όπως για παράδειμα τα κοτόπουλα και άλλα παρόμοια οικιακά είδη , καταναλώνουν πάρα πολύ σκληρούς σπόρους και χωρίς να τους ξεφλουδίζουν, ο μυώδης στόμαχος δέχεται μια επιπρόσθετη βοήθεια που τον βοηθά να πολτοποιήσει την σκληρή αυτή τροφή και που χωρίς αυτήν δεν θα μπορούσε να τελειώσει με επιτυχία το έργο του. Η βοήθεια αυτή επιτυγχάνεται με τα πετραδάκια που αντικαθιστούν τα δόντια και καταναλώνουν για τον σκοπό αυτόν τα πτηνά. Τα πετραδάκια αυτά είναι το γνωστό μας κλασσικό γκρίτ (gizzard grit) και εάν αυτό μεταφραστεί, ονομάζονται πέτρες του μυώδους στομάχου. Συνοπτικά το γκρίτ βοηθάει τον μυώδη στόμαχο των πτηνών να "μασήσει" τους σπόρους, καθώς αυτοί λόγω έλλειψης δοντιών εισέρχονται στο πεπτικό σύστημα αμάσητοι, εκτός δε απο τα κλασσικά οικόσιτα πουλερικά είναι πολύτιμο και στα πουλιά που ζούν άγρια στη φύση διότι εκεί τρώνε και τροφές οι οποίες είναι δύσπεπτες.
Το γκρίτ λοιπόν αυτό, μόλις καταναλωθεί απο τα πτηνά εγκαθίσταται στον μυώδη στόμαχο και βοηθάει όπως αναφέρθηκε προηγουμένως στην πολτοποίηση των σκληρών τροφών. Σε κάποια δεδομένη χρονική στιγμή τα πετραδάκια αυτά, λόγω της φύσης του έργου που επιτελούν, φθείρονται και μόλις το μέγεθός τους μικρύνει αρκετά γλυστρούν και φεύγουν απο τον μυώδη στόμαχο όπου απο εκεί καταλήγουν στο έντερο και αποβάλλονται. Τότε το πουλί καταναλώνει νέα πετραδάκια αντικαθιστώντας τα παληά απωλεσθέντα.
Γενικά ο μυώδης στόμαχος είναι ένα ευμετάβλητο, ως προς την σκληρότητα των εσωτερικών του τοιχωμάτων και του μεγέθους του, όργανο. Στην φύση όταν η διατροφή του πτηνού αλλάζει απο σπόρους σε έντομα, οφειλόμενο αυτό σε απαιτήσεις των διαφόρων εποχών του έτους, ο μυώδης στόμαχος στο εσωτερικό του μαλακώνει διότι μέσα πλέον βρίσκεται μαλακή τροφή, μαλακός είναι επίσης όλον τον χρόνο σε μόνιμα εντομοφάγα πτηνά.
Αφού είδαμε κάποιες βασικές λειτουργείες του πεπτικού συστήματος των πτηνών, μπορούμε πλέον να επανέλθουμε στην κατανάλωση του γκρίτ απο τα καναρίνια. 'Οπως είναι γνωστό αυτά καταναλώνουν μαλακή αυγοτροφή, πρασινάδες, φρούτα και ξεφλουδισμένους σπόρους, οι οποίοι είναι και η πιό σκληρή τροφή που μπορούν να καταναλώσουν μέσα στο κλουβί τους. Όταν αυτά καταναλώσουν το γκρίτ που τους διαθέτει ο εκτροφέας, το έχουν κάνει κατά κύριο λόγο για να εκπληρώσουν τις ανάγκες τους σε ιχνοστοιχεία και μεταλλικά άλατα και κατα δέυτερο λόγο απο το ένστικτο που τους παροτρύνει να καταναλώσουν πετραδάκια για τον μυώδη στόμαχό τους. Τις περισσότερες φορές η κατανάλωση αυτή του γκρίτ, όταν αυτό παρέχεται συνεχώς, είναι μεγάλη με αποτέλεσμα να επέρχονται πεπτικές δυσλειτουργείες ακόμη και αποφράξεις σε ορισμένα σημεία του πεπτικού συστήματος των πουλιών. Μια σοβαρή απόφραξη είναι αυτή του μυώδους στομάχου όπου σε αυτήν την περίπτωση η τροφή δεν μπορεί να διέλθει απο το σημείο αυτό. Ο εκτροφέας τότε παρατηρεί το συγκεκριμένο πουλί να αδυνατίζει (καρίνιασμα) και τελικά να πεθαίνει, χωρίς να μπορεί να φανταστεί την αιτία, αρχίζοντας πολλές φορές την άσκοπη χρήση φαρμάκων.
Είναι λοιπόν κακό και απαγορευτικό να χορηγείται το γκρίτ στα καναρίνια και γενικώτερα στα πτηνά συντροφιάς που ζούν στην αιχμαλωσία ; Η απάντηση σ'αυτήν την ερώτηση είναι : Οχι απαραίτητα.

Η φύση προτρέπει τα πτηνά αυτά, ενστικτωδώς, να καταναλώσουν και να κρατήσουν μια μικρή ποσότητα γκρίτ στον μυώδη στόμαχό τους, απαραίτητη για την ομαλή λειτουργία του. Σε αυτήν ακριβώς την φάση ελλοχέυει ο εξής κίνδυνος. Πτηνά που έχουν έλλείψεις λόγω του σιτηρέσιου που καταναλώνουν (συνήθως ιχνοστοιχεία και μεταλλικά άλατα) υπερκαταναλώνουν γκρίτ όταν αυτό τους παρέχεται ελεύθερα, προς πλήρωση των ελλείψεων αυτών.
Επιβάλλεται λοιπόν η πολύ λελογισμένη και φειδωλή χρήση του γκρίτ στα καναρίνια και αυτό κάτω απο προϋποθέσεις.
Όταν ο κύριος όγκος της διατροφής είναι οι σπόροι, τότε είναι δυνατόν να περέχεται 3-4 φορές τον χρόνο μια μικρή ποσότητα γκρίτ στα πουλιά. Μικρή δε ποσότητα εννοείται γύρω στα 10 πετραδάκια ανα πουλί. Σε αυτό το σημείο θα ήθελα να κάνω μια σημαντική παρατήρηση, η χορήγηση και όλα τα παραπάνω περί του γκρίτ αναφέρονται στο κλασσικό γκρίτ το οποίο δεν είναι εύπεπτο ούτε και ο σκοπός είναι να χωνευθεί, απλώς παραμένει μέσα στον μυώδη στόμαχο για αρκετό χρονικό διάστημα μέχρι να αποβληθεί. Εάν κάποιος θέλει να χορηγεί μόνιμα γκρίτ, ο σκοπός του οποίου θα είναι περισσότερο να λαμβάνουν τα πουλιά ιχνοστοιχεία και μεταλλικά άλατα και λιγώτερο να βοηθάει στην πέψη των τροφών, τότε θα πρέπει να φροντίσει να χορηγεί το εύπεπτο γκρίτ, το οποίο δεν έχει καμμία σχέση με πετραδάκια. Το εύπεπτο γκρίτ προέρχεται απο θρυμματισμένα κοχύλια και κοράλια θαλάσσης.